Co to jest żuraw samojezdny i kto może go obsługiwać?

Żurawie samojezdne, potocznie nazywany również żurawiem samochodowym, to urządzenie bardzo użyteczne podczas wielu prac o charakterze montażowym i budowlanym. Dźwigi samojezdne używa się również do prac transportowych i przeładunkowych w zakładach pracy, bazach transportowych w logistyce, portach. Wyróżnia się charakterystyczną budową. Aby obsługiwać taki sprzęt, trzeba posiadać odpowiednie kwalifikacje i pozwolenia, które wydaje Urząd Dozoru Technicznego (UDT).

Czym jest żuraw samojezdny?

Z definicji dźwig samojezdny jest rodzajem sprzętu do podnoszenia. Umieszczane są na podwoziach samochodów ciężarowych lub na specjalnych podwoziach samobieżnych przeznaczonych do użytku z takim sprzętem. Żurawie samojezdne mają dość unikalną konstrukcję. Jej głównymi elementami są wyciągarka i wysięgnik uchylny, umieszczone na tzw. obrotnicy. Dzięki takiej konstrukcji urządzenie sprawdza się w dwóch trybach: dźwigowym oraz transportowym. Pozwala m.in. na wygodne podnoszenie i opuszczanie ładunków, a także na dość swobodny ruch. Co ważne, istnieje kilka rodzajów żurawi samojezdnych.

Co najważniejsze, możemy wyróżnić kilka typów żurawi samojezdnych. Kwalifikacji dokonuje się poprzez określenie typu podwozia sprzętu. Pod tym względem wyszczególniamy żurawie:

– samochodowe,

– gąsienicowe,

– jezdniowo-terenowe.

– terenowy-kołowe,

Oprócz tego warto pamiętać, że takie urządzenia dźwigowe mogą mieć różne rodzaje napędu, tj.:

– spalinowo-mechaniczny,

– spalinowo-elektryczny

– spalinowo-hydrauliczny.

Do czego wykorzystuje się żurawie samojezdne?

Żurawie samojezdne mają bardzo szerokie zastosowanie. Zazwyczaj wykorzystuje się je na placach budowy. Ułatwiają one zwłaszcza prace związane z montażem przy dużych obiektach przemysłowych, np. halach stalowych, hangarach czy magazynach.

Ważnym sposobem wykorzystania żurawi samojezdnych jest ponadto używanie ich w trybie transportowym. Świetnie sprawdzają się one podczas prac o charakterze przeładunkowym. Z tego względu stosuje się je w takich miejscach jak m.in. zakłady pracy skoncentrowane na przeładunku oraz morskie porty.

Warto przy tym podkreślić, że dzięki swojej optymalnej budowie żuraw samojezdny sprawdza się nawet w niekorzystnych warunkach, np. wtedy, gdy dostęp do danego miejsca jest utrudniony. Sprzęt wyróżnia się ponadto dużą mobilnością. Bez problemu można się nim poruszać nie tylko na terenie placu budowy, lecz także po drogach publicznych. Dlatego też dźwigi samojezdne służą również do usuwania niebezpiecznych, starych gałęzi lub do montażu dachu, czy też budowy altany bądź szklarni. Jest też bardzo przydatny przy naprawie oświetlenia ulicznego.

Żurawie samojezdne – parametry techniczne

Udźwig żurawia [t, kg] – maksymalna wartość obciążenia, dla której zaprojektowano urządzenie, i dla której producent zapewnia prawidłową jego pracę. Dla żurawi maksymalny udźwig jest przyjmowany dla najmniejszej dopuszczalnej długości wysięgnika lub wysięgu. Do udźwigu nie wlicza się masy zblocza dolnego, haka – czyli ogólnie urządzeń niezdejmowalnych. Uwaga!: Udźwig żurawia należy zmniejszyć o masę osprzętu (jak np. chwytak, trawersa itp.).

Należy pamiętać, że w żurawiach udźwig zależy od:

• długości wysięgu,
• długości wysięgnika,
• kąta pochylenia wysięgnika,
• rodzaju olinowania,
• sposobu podparcia żurawia.

Moment udźwigu [Tm; kNm] – wielkość charakteryzująca zdolność żurawia do przenoszenia ładunków o danym ciężarze, uwzględniająca zmianę wartości udźwigu w zależności od wysięgu. Moment udźwigu należy rozumieć jako ciężar danego ładunku zawieszony na danym wysięgu żurawia.

Wysięg [m] – odległość pozioma od osi obrotu części obrotowej żurawia do pionowej osi urządzenia ładunkowego (np. haka).

Wysokość podnoszenia [m] – odległość pionowa od osi ustawienia żurawia do powierzchni oporowej urządzenia ładunkowego, które znajduje się w górnym położeniu roboczym. Uwaga!: Wysokość podnoszenia należy zmniejszyć o wysokość ładunku, oraz długość ewentualnego zawiesia, na którym ładunek jest zawieszony!

Głębokość opuszczania [m] – odległość pionowa od poziomu ustawienia żurawia do urządzenia ładunkowego znajdującego się w maksymalnym dolnym położeniu. Głębokość tą można powiększyć o wysokość ładunku i długość zawiesi.

Kąt obrotu [stopnie] – żuraw samochodowy posiada z reguły możliwość pełnego obrotu wysięgnika, lecz jest ona ograniczona, kiedy na wysięgniku znajduje się ładunek (nie wolno przenosić ładunku nad kabiną samochodu).

Prędkości ruchów roboczych: podnoszenia/ opuszczania [m/min], obrotu [1/m], teleskopowania [m/min]. Prędkość jazdy żurawia samochodowego wyraża się w km/h.

Zdolność pokonywania wzniesień [stopnie] – największe dopuszczalne pochylenie podłoża, które może być pokonane przez żuraw przy stałej prędkości jazdy transportowej. Najczęściej są to wartości średnio 24 – 26 stopni.

Masa żurawia [t] – masa własna żurawia z przeciwwagą i wysięgnikiem podstawowym, bez paliwa, z olejem hydraulicznym i minimalnym roboczym napełnieniem płynami chłodzącymi i smarującymi.

Żurawie samojezdne – kwalifikacje do obsługi maszyn

Aby obsługiwać żurawie samojezdne, należy odznaczać się specjalnymi kwalifikacjami i uprawnieniami. Wystawia je „UDT”, czyli Urząd Dozoru Technicznego. Można je uzyskać po ukończeniu kursu na żurawie kategorii II Ż. Kurs na żurawie kategorii II trwa 40 godzin i kończy się egzaminem państwowym. Aby przystąpić do szkolenia, trzeba być oczywiście osobą pełnoletnią, legitymować się ukończeniem przynajmniej szkoły podstawowej, oraz uzyskać zaświadczenie od lekarza, które stwierdza brak przeciwwskazań do prowadzenia żurawia samojezdnego.

Zgodnie z uzgodnionym z Urzędem Dozoru Technicznego programem szkolenia na kursie omawiane są zagadnienia, tj.:

• Wiadomości o dozorze technicznym i wymagania kwalifikacyjne,
• Informacje o udźwigu (prawidłowe odczytywanie wykresów),
• Pojęcie stateczności urządzenia,
• Budowa żurawi samojezdnych,
• Rodzaje zabezpieczeń,
• Wyposażenie elektryczne, wyposażenie mechaniczne, wyposażenie hydrauliczne, wyposażenie pneumatyczne,
• Obsługa żurawi samojezdnych,
• Obsługa zawiesi i współpraca z hakowymi,
• Warunki bezpiecznej pracy,
• Przepisy BHP związane z obsługą oraz niebezpieczne uszkodzenie,
• Praktyka

Termin egzaminu jest wyznaczany maksymalnie do 30 dni roboczych od dnia złożenia kompletnego wniosku. Egzamin przeprowadza komisja kwalifikacyjna w niemniej, jak dwuosobowym składzie.

Egzamin składa się z części teoretycznej i praktycznej. Część teoretyczna przeprowadzana jest w formie pisemnej. Aby ją zaliczyć należy odpowiedzieć poprawnie na 11 z 15 pytań, czyli należy mieć ponad 70 procent pozytywnych odpowiedzi. Oczywiście tak samo jak w przypadku egzaminu na prawo jazdy, pozytywne zaliczenie części teoretycznej jest warunkiem przystąpienia do części praktycznej na urządzeniu.

Po pozytywnym wyniku egzaminu z części teoretycznej i praktycznej Urząd Dozoru Technicznego wydaje odpowiednie zaświadczenie kwalifikacyjne uprawniające do obsługi danego typu żurawia, które ważne jest od 5 do 10 lat, w zależności jakiego rodzaju żurawia dotyczy. Należy pamiętać, że na  3 miesiące przed upływem ich ważności trzeba jest przedłużyć wnioskiem złożonym w UDT.

Jeśli spełni się wszystkie warunki i pomyślnie przejdzie przez egzamin, otrzymuje się specjalne zaświadczenie, które potwierdza zdobyte kwalifikacje. Termin ważności takiego dokumentu wynosi 5 lat od chwili jego wystawienia.

Czy uprawnienia na żurawie samojezdne pozwalają na obsługę innych urządzeń?

Tak, Ustawodawca rozszerzył uprawnienia i wszyscy, którzy pozytywnie przeszli egzaminy na żurawie samojezdne mają możliwość obsługi żurawi HDS i żurawików stacjonarnych, bez ograniczenia tonażowego i wysięgu.

Żurawie samojezdne – Jaki jest termin ważności uprawnień?

Po zakończonym kursie i pozytywnym wyniku egzaminu UDT kursant otrzymuje terminowe uprawnienia na:

• Żurawie samojezdne,
• żurawie przenośne,
• żurawie przewoźne,
• żurawie stacjonarne warsztatowe z terminem ważności 5 lat od daty zdanego egzaminu.

Do wejścia w życie Rozporządzenia Ministerstwa Przedsiębiorczości i Technologii wszystkie zaświadczenia kwalifikacyjne operatorów żurawi przestają być bezterminowe! Ich okres ważności liczy się jako 5 lat od dnia opublikowania rozporządzenia, czyli od 1 stycznia 2019 roku. Warunkami przedłużenia uprawnień jest czynne wykonywanie zawodu, określone w ustawie jako minimum 3 lata w ostatnich 5 latach. To wręcz rewolucyjne zmiany w prawodawstwie dotyczącym operatorów żurawi, do których zarówno pracownicy, jak i pracodawcy muszą się odpowiednio przygotować.

We wniosku o przedłużenie uprawnień należy potwierdzić formułę:

„Oświadczam, że wykonywałem(-łam) czynności w zakresie określonym we wskazanym w tym wniosku zaświadczeniu kwalifikacyjnym przez co najmniej trzy lata, w okresie ostatnich 5 lat ważności tego zaświadczenia. Jestem świadomy(-ma) odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia, wynikającej z art. 233 § 6 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny.”

Przedłużanie okresu ważności zaświadczeń kwalifikacyjnych, na informacji ze strony Urzędu Dozoru Technicznego

Przedłużanie zaświadczeń

Przedłużaniu okresu ważności zaświadczeń kwalifikacyjnych podlegają zaświadczenia kwalifikacyjne z zakresu obsługi oraz konserwacji urządzeń technicznych.

Urząd Dozoru Technicznego przedłuża okres ważności zaświadczeń kwalifikacyjnych wydanych przez UDT na podstawie:

• ustawy z dnia 21 grudnia 2000 r. o dozorze technicznym;
• ustawy z dnia 9 listopada 2018 r. o zmianie ustawy o dozorze technicznym;
• rozporządzenia Ministra Przedsiębiorczości i Technologii z dnia 21 maja 2019 r. w sprawie sposobu i trybu sprawdzania kwalifikacji wymaganych przy obsłudze i konserwacji urządzeń technicznych oraz sposobu i trybu przedłużania okresu ważności zaświadczeń kwalifikacyjnych. Zwanego dalej rozporządzeniem.

„Zgodnie z Art. 3 ustawy z dnia 9 listopada 2018 r. o zmianie ustawy o dozorze technicznym, wszystkie zaświadczania wydane przez UDT na podstawie postępowań wszczętych przed dniem 01.06.2019 r. tracą ważność w dniu 01.01.2024 r. Zaświadczenia kwalifikacyjne wydane na podstawie postępowań wszczętych po 01.06.2019 r. tracą ważność zgodnie z datą na zaświadczeniu.”

WAŻNE. Zaświadczenia kwalifikacyjne z zakresu obsługi i konserwacji urządzeń technicznych wydane na podstawie postępowań wszczętych przed dniem 01.06.2019 r. nie posiadają na dokumencie daty ważności w związku z czym tracą ważność 01.01.2024 r.

WNIOSEK

„Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Przedsiębiorczości i Technologii z dnia 21 maja 2019 r. w sprawie sposobu i trybu sprawdzania kwalifikacji wymaganych przy obsłudze i konserwacji urządzeń technicznych oraz sposobu i trybu przedłużania okresu ważności zaświadczeń kwalifikacyjnych w celu przedłużenia zaświadczenia kwalifikacyjnego należy złożyć wniosek o jego przedłużenie nie później niż do 3 miesiące przed dniem upływu okresu ważności zaświadczenia.”

WAŻNE. Wniosek może złożyć tylko osoba, na którą wydane jest zaświadczenie.

WAŻNE. Wniosek można złożyć tylko do jednostki dozoru technicznego (UDT, TDT, WDT), która wydała zaświadczenie. Urząd Dozoru Technicznego proceduje wyłącznie wnioski dotyczące zaświadczeń kwalifikacyjnych wydanych przez UDT.

Składając wniosek wnioskodawca oświadcza, że przez co najmniej 3 lata w okresie ostatnich 5 lat ważności zaświadczenia (np. dla zaświadczeń ważnych do dnia 01.01.2024 r. okres dotyczy lat 2019 – 2023) osoba zainteresowana wykonywała czynności w zakresie określonym w zaświadczeniu kwalifikacyjnym.

Składając oświadczenie wnioskodawca oświadcza dodatkowo, że jest świadom odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia, wynikającej z art. 233 § 6 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny.

Wniosek można złożyć w formie elektronicznej poprzez portal eUDT – portal klienta do tego celu potrzebny jest profil zaufany lub podpis kwalifikowany.

Dla osób nieposiadających profilu zaufanego lub podpisu kwalifikowanego wniosek o przedłużenie okresu ważności zaświadczenia kwalifikacyjnego można pobrać ze strony Wnioski i formularze.

Wszyscy chętni powinni skorzystać z portalu eUDT oraz składania przez portal wniosków o przedłużenie okresu ważności zaświadczenia kwalifikacyjnego. Po zalogowaniu się do portalu uzyskamy podgląd do aktualnie posiadanych zaświadczeń kwalifikacyjnych.

W przypadku złożenia wniosku o przedłużenie okresu ważności zaświadczenia kwalifikacyjnego po terminie 3 miesięcy przed dniem upływu ważności tego zaświadczenia, zaświadczenie nie zostanie przedłużone.

Zasady wyboru zakresu przedłużanego zaświadczenia

Składając wniosek należy wybrać „rodzaj urządzenia technicznego” zgodnie z klasyfikacją określoną w załączniku nr 3 kolumna b do ww. rozporządzenia.

Zasady wyboru odpowiedniego zakresu przedłużanego zaświadczenia ważnego do dnia 01.01.2024 r. (nie posiadającego na dokumencie daty ważności):

jeden wniosek odpowiada jednemu rodzajowi urządzenia zgodnego z ww. rozporządzeniem (jedna grupa urządzeń; jeden wiersz z załącznika nr 3 do ww. rozporządzenia);

w przypadku przedłużenia okresu ważności zaświadczenia kwalifikacyjnego posiadającego w swoim zakresie dwa lub więcej rodzajów urządzeń określonych w załączniku nr 3 do ww. rozporządzenia, osoba zainteresowana może złożyć wniosek o przedłużenie okresu ważności zaświadczenia dla każdego rodzaju urządzenia oddzielnie po spełnieniu warunku określonego w art. 23 ust. 2c oraz art. 23 ust. 2d ustawy z dnia 21 grudnia 2000 r. o dozorze technicznym (Dz. U. 2021, poz. 272).

Zasady wyboru odpowiedniego zakresu przedłużanego zaświadczenia ważnego zgodnie z datą ważności zamieszczoną na dokumencie:

jeden wniosek odpowiada jednemu zaświadczeniu,

zakres takiego zaświadczenia jest zgodny z ww. rozporządzeniem, w związku z czym należy wybrać zakres zgodny z posiadanym zaświadczeniem.

Ważność przedłużonych zaświadczeń kwalifikacyjnych „nowych”

Okres na jaki będą przedłużane uprawnienia jest zależny od rodzaju i zakresu kwalifikacji i zostaje przedłużony na okres określony w kolumnach c tabel w załączniku nr 3 do rozporządzenia, nie krótszy niż 5 lat i nie dłuższy niż 10 lat, w zależności od rodzaju urządzenia technicznego, stopnia trudności w jego obsłudze i konserwacji oraz stopnia zagrożenia, które może spowodować.

Okres ważności przedłużonego zaświadczenia („nowego”) liczony jest od daty upływu okresu ważności posiadanego zaświadczenia. Zaświadczenie kwalifikacyjne nieposiadające na dokumencie daty ważności (wydane na podstawie postępowań wszczętych przed 01.06.2019 r.) straci ważność z dniem 01.01.2024 r., natomiast zaświadczenie, na których widnieje data ważności, zgodnie z tą datą.

Do czasu kiedy posiadane zaświadczenie kwalifikacyjne nie straci ważności, osoba posiadająca przedłużone zaświadczenie („nowe”) nie będzie mogła się nim posługiwać.

WERYFIKACJA

Właściwy Odział UDT rozpatrzy wniosek bez zbędnej zwłoki. Wnioski niekompletne nie będą rozpatrywane.

Po weryfikacji wniosku i w przypadku stwierdzenia niezgodności danych na wniosku wnioskodawca jest powiadamiany   o konieczności dokonania niezbędnych uzupełnień w terminie do 7 dni. Jeżeli klient nieuzupełnieni wniosku w terminie 7 dni, postępowanie uznawane jest za zakończone. O tym fakcie zostaje poinformowany za pomocą dostępnych środków komunikacji, w tym środków elektronicznych.

Czy trzeba mieć prawo jazdy kategorii C żeby przystąpić do kursu?

Tak jak w przypadku HDSów, nie trzeba posiadać prawa jazdy kategorii C do obługi dźwigu samochodowego. Uprawnienienia UDT do obsługi żurawia samojezdnego dotyczą tylko i wyłącznie zainstalowanego na samochodzie urządzenia.

Z kolei z praktycznego punktu widzenia warto mieć prawo jazdy na samochód ciężarowy żeby zwiększyć swoje szanse na znalezienie lepszej pracy. Kierowcy zawodowi, którzy posiadają już prawko na ciężarówki mogą sobie poszerzyć zakres uprawnień o zaświadczenie UDT do obsługi żurawi samojezdnych co otwiera im szersze możliwości w znalezieniu dobrze płatnej pracy operatora dźwigów samojezdnych.

JAK DŁUGO WAŻNE SĄ UPRAWNIENIA DLA OPERATORÓW ŻURAWI? – TABELA

Ważność uprawnień kwalifikacyjnych do obsługi urządzeń transportu bliskiego (UTB) wydanych przez Urząd Dozoru Technicznego (UDT)

Poniżej tabela z okresami ważności uprawnień operatorów: